Ga verder naar de inhoud

"Participatie is echt mijn dada"

12 maart 2021

Sinds augustus 2019 staat Caroline Vrijens aan het roer van het Kinderrechtencommissariaat. Als Kinderrechtencommissaris verdedigt ze de rechten van alle kinderen en jongeren in Vlaanderen.

Tekst: Charlotte Max – Foto’s: Koen Broos

“De sector van de jeugdhulp heeft mijn hart gestolen”, vertelt Caroline Vrijens. Hoewel ze nog niet heel lang Kinderrechtencommissaris is, is ze wel heel vertrouwd met de sector. “Ik heb 10 jaar gewerkt binnen de Vlaamse Overheid rond jongerenwelzijn en jeugdhulp. Eerst werkte ik bij het departement Welzijn, waar ik als juriste de pen heb vastgehouden van de hervorming van de integrale jeugdhulp. Daarna ben ik nog gebleven om die hervorming verder te begeleiden en de Toegangspoort mee te implementeren. Tot slot heb ik nog drie jaar voor SOS Kinderdorpen gewerkt, voordat ik in deze functie terechtkwam.”

Wanneer ze voor het eerst in contact kwam met pleegzorg, weet Caroline niet meer zo goed. Maar het idee van een warme thuis en kleinschalige zorg vindt ze heel belangrijk. “Die insteek zag ik ook bij SOS Kinderdorpen. Daar werkt men met het concept van een SOS-moeder die zorg draagt voor kinderen alsof het haar eigen kinderen zijn, in haar eigen huis. Bovendien staat bij SOS Kinderdorpen ook het belang om met broers en zussen op te groeien centraal. Ik ben grote fan van de gedachte van kleinschalige warme nesten, dus ook van pleegzorg.”

Kinderrechten en pleegzorg

Het Kinderrechtencommissariaat, dat opgericht is door het Vlaams Parlement, gaat op zoek naar signalen van kinderen, jongeren en professionals en zet die om in concreet beleidsadvies. Daarnaast is er ook de Klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat, waar iedereen in Vlaanderen terecht kan met vragen of klachten rond rechten van kinderen.

“Wij houden ons bezig met héél veel domeinen, gaande van onderwijs tot gezondheidszorg, sport, vrije tijd, wonen, mobiliteit, … Eigenlijk met alles wat voorkomt in het leven van kinderen en jongeren”, legt Caroline uit. “Dat betekent dat jeugdhulp, en dus ook pleegzorg, heel belangrijk is voor ons. Want bij pleegzorg zit je met een heel specifieke context van mensen die met hun hele hart tijd en energie vrijmaken om voor een kind te zorgen dat niet van hen is. Daarmee komen ze vaak in een spanningsveld terecht met de ouders van het kind die natuurlijk meestal graag in beeld willen blijven. Dat is helemaal geen gemakkelijk spanningsveld volgens mij. Ik heb dan ook heel veel bewondering voor wat pleegzorgers doen.”

Ook voor pleegzorgers

“Pleegzorgers worden wel opgeleid en ondersteund door de pleegzorgdiensten, maar ook als Kinderrechtencommissariaat kunnen wij een rol spelen voor hen”, gaat Caroline verder. “Wij zijn wel een tweedelijnsinstantie. Dat betekent dat pleegzorgers met problemen of klachten altijd eerst terecht kunnen bij de pleegzorgdienst zelf, het Agentschap Opgroeien of de Jo-lijn.

Maar als ze zich dan niet genoeg gehoord voelen of als ze denken dat de rechten van een kind of jongere geschonden worden, kunnen ze contact opnemen met onze Klachtenlijn. Wij zijn er om een luisterend oor te bieden en om samen te zoeken wat we nog kunnen doen. Wij kunnen bijvoorbeeld in overleg met alle partijen onderzoeken of er inderdaad sprake is van een schending van de rechten van het kind of de jongere. We zullen altijd concrete oplossingen zoeken voor het kind of de jongere in kwestie en samen met al de betrokkenen nagaan wat er anders kan om de situatie te verbeteren. Structurele knelpunten nemen we mee naar het beleid.”

Naast die klachtenlijn heeft het Kinderrechtencommissariaat ook een opdracht naar het Vlaams Parlement en de ministers toe. “We volgen zowel de evoluties op het terrein als de veranderingen in de regelgeving op”, vertelt Caroline. “Als er bijvoorbeeld rond pleegzorg bepaalde wijzigingen in het parlement terecht komen, dan kunnen wij daarrond adviseren vanuit een kinderrechtenperspectief. Dus dat is een andere manier voor ons om structurele knelpunten aan te kaarten.”

Broers en zussen

Zo stond eind 2020 het samen plaatsen van broers en zussen op de agenda in de Kamer van het Federaal Parlement. “Wij zijn een heel grote verdediger van het principe om broers en zussen samen te plaatsen. Ze hebben het recht om samen op te groeien, of ten minste om contact te hebben met elkaar. Hoewel we eigenlijk heel weinig exacte cijfers hebben, weten we wel dat kinderen en jongeren nu helaas nog veel te vaak gescheiden worden als ze uit huis geplaatst worden. Heel dikwijls komt dat door plaatsgebrek. Als men denkt aan pleegzorg en het plaatsen van meerdere kinderen in één gezin, is dat natuurlijk ook helemaal niet evident. Of soms zijn hulpverleners van oordeel dat het niet in het belang is van de kinderen om ze samen te plaatsen in dezelfde voorziening. Daarvan zeggen wij dat het volgens ons wél altijd in het belang van het kind is om samen op te groeien, tenzij in zeer uitzonderlijke gevallen. Een biologische band met een familielid is vaak een beschermende factor tegen eenzaamheid, maar geeft ook een idee van hun identiteit.”

Momenteel ligt de eventuele opname van een artikel in het Burgerlijk wetboek rond het samen plaatsen van broers en zussen dus voor in het federale parlement. Hoewel dat een eerste grote stap is, beseft Caroline dat het werk daar niet stopt. “Na die eerste stap moeten we ook de nodige stappen zetten om het in de praktijk mogelijk te maken om broers en zussen samen te plaatsen. Want ik denk dat het nu wel al heel vaak wordt geprobeerd, maar dat het gewoon nog niet lukt om dat praktisch te organiseren. We zullen moeten evolueren naar een systeem dat daarop aangepast is.”

Caroline Vrijens-1 (c) Koen Broos
"Een biologische band met een familielid is vaak een beschermende factor tegen eenzaamheid, maar geeft ook een idee van hun identiteit.”
Caroline Vrijens, Kinderrechtencommissaris

En daarin ziet Caroline een grote mogelijkheid voor gezinshuizen. “Dat is een soort van professionele pleegzorg waarbij mensen opgeleid zijn en betaald worden om thuis voor kinderen te zorgen. Zij worden daar dan heel sterk in ondersteund door experten en vanuit een jeugdhulpvoorziening. Dat is dus niet in een voorziening, maar in hun eigen woning of in een woning die een jeugdhulporganisatie ter beschikking stelt. Ik geloof heel erg in het feit dat die gezinshuizen voor sommige kinderen en jongeren een oplossing kunnen bieden.”

“Voor pleegzorgers is het natuurlijk veel minder evident om broers en zussen samen op te vangen”, erkent Caroline. “Zij engageren zich vrijwillig en moeten ook rekening houden met hun job en misschien nog eigen kinderen. Bovendien hebben pleegkinderen dikwijls extra zorgen nodig, wat het zeker niet gemakkelijk maakt.”

Caroline Vrijens-3 (c) Koen Broos

Au sérieux

Voor Caroline is het heel belangrijk om de stem van kinderen en jongeren te horen. “Dat is eigenlijk altijd mijn boodschap geweest sinds de dag dat ik ben begonnen. Dat artikel 12 van het Kinderrechtenverdrag: het recht om gehoord te worden. Hoewel ik denk dat het beleid al stappen vooruit heeft gezet op vlak van participatie en het luisteren naar ervaringsdeskundigen, denk ik toch dat het nog beter kan. Dat hebben we tijdens de coronacrisis ook gemerkt. Kinderen en jongeren worden dikwijls niet genoeg au sérieux genomen als burgers die volwassenen ook echt wel iets te leren hebben over de situatie waarin ze zitten.”

“In onze enquête rond corona hebben we bijvoorbeeld gemerkt dat heel wat kinderen en jongeren niets te zeggen hadden over de regels thuis, in de voorziening of op school. En ook binnen de jeugdhulp denk ik dat het nog beter kan. We moeten op een zo laagdrempelig mogelijke manier in hun taal met hen in gesprek gaan over succesverhalen, wat ging goed, wat helpt, … Zo kunnen we de focus leggen op de kracht die ze hebben en de nadruk weghalen van eventuele gedragsstoornissen of de moeilijke context waarin de kinderen opgroeien. Pleegzorgers kunnen daar een ontzettend belangrijke rol in spelen, maar vertrouwenspersonen bijvoorbeeld ook.”

Realistisch optimisme

Die focus op het positieve en op de krachten van mensen komt heel natuurlijk bij Caroline. “Ik geloof in de kracht van constructief nadenken over hoe we dingen beter kunnen aanpakken voor kinderen en jongeren. Maar daarbij moeten we ook durven kritisch zijn en benoemen wat niet goed gaat. In dat opzicht ben ik een realist. Dat is ook deel van mijn job: een kritische stem zijn voor het beleid.”

“Gelukkig gebeuren er ook veel positieve dingen. Zo heb ik veel bewondering voor het werk dat medewerkers van pleegzorg én pleegzorgers elke dag doen voor kwetsbare kinderen, jongeren en volwassenen. Pleegzorgers stellen hun hart, huis en netwerk open voor hen. Zo hebben zij iemand die in hen gelooft en die hen steunt. Op al die vlakken heeft pleegzorg misschien wel een streepje voor. Ik vind het ontzettend mooi dat pleegzorgers zo’n groot vrijwillig engagement opnemen.”

"Ik heb veel bewondering voor het werk dat medewerkers van pleegzorg én pleegzorgers elke dag doen voor kwetsbare kinderen, jongeren en volwassenen.
Caroline Vrijens, Kinderrechtencommissaris

Mee nadenken over een sterkere pleegzorg in Vlaanderen?

Om pleegzorg in Vlaanderen nog sterker en efficiënter te organiseren hebben wij jouw stem nodig. Elke pleegzorgdienst heeft daarom een Participatieraad. Daarin zitten pleegjongeren, pleeggasten, pleegzorgers en ouders. Ze bespreken samen hoe iedereen nog beter ondersteund kan worden. Ben je geïnteresseerd om daaraan deel te nemen? Bespreek het dan met jouw begeleider.

Soms moeten we héél snel jouw mening kennen, bijvoorbeeld om in te spelen op veranderingen in het beleid. Daarom hebben we iets nieuws bedacht: via korte digitale vragenlijsten kan jij heel snel jouw stem laten horen. Je ontvangt die vragenlijsten via mail of een speciale app.

Dit interview verscheen in het pleegzorgtijdschrift Kleurrijk, editie maart 2021.

Andere interessante artikels

P14 pleegzorgpluim 2
Nieuws

Een pleegzorgpluim voor Rik!

23 februari 2024

Elk kwartaal zetten we bij pleegzorg iemand in de bloemetjes die een pluim verdient voor zijn of haar engagement in pleegzorg. Dat kan gaan over een pleeggezin, ouders, een pleegzorgbegeleider,... Die persoon verrassen we dan met een bezoekje, een award en een artikel in Kleurrijk, ons pleegzorgtijdschrift.

Huisdieren in pleegzorg
Getuigenis

Huisdieren in pleegzorg

9 februari 2024
Of het nu gaat over een hond, een kat, een stel kippen of een konijn … tal van mensen kiezen ervoor om hun thuis te delen met een harige of…
Campagne Meetjesland visual
Nieuws

Zoektocht naar nieuwe pleeggezinnen in Meetjesland

15 januari 2024

Maandag 15 januari starten we vanuit Pleegzorg Oost-Vlaanderen met een campagne om nieuwe pleeggezinnen te vinden in het Meetjesland. De zoektocht concentreert zich in de gemeenten Aalter, Lievegem en Sint-Laureins waar op dit ogenblik een gebrek aan pleeggezinnen is.